YAĞLIK (MENDİL)

“Al mendil sende kalsın/ sakla koynunda solsun/ ben murat alamadım/ bari mendilim alsın” 

Anonim

Mendiller işlenir allı yeşilli, mendiller sallanır mavili morlu. Bence mendilin asıl görevi, sevdalıların dileklerini iletmektir. Türkülerimizde, manilerimizde ve özellikle şiirimizde önemli bir yer teşkil eden mendile yağlık da denmiştir.

“Mendilimde gül oya, gülmedim doya doya” diye gergefinde mendil işleyen Anadolu kızı, nakışlarıyla yüreğinin sesini duyurmaya çalışmıştır. Kınalı elleriyle tabiatta oluşmayan hasretin rengini dokumuştur adeta dantel dantel.
Şairimiz “Halayın başı yârim/Gözümün yaşı yârim/Salladığın mendili/Göğsünde taşı yârim” derken işlemenin değerini bir kez daha ortaya koymuştur. Çünkü onun her katında yâr kokusu, onun içinde gözyaşı, onun her bükümünde sevdası saklıdır.
“Mendili işle yolla/Ucun gümüşle yolla/İçine üç elma koy/Birini dişle yolla” diye dudaklardan dökülen nameler, vuslatı ne güzel anlatmıştır.

Görev yaptığım Seydiyar, Anadolu’muzun şirin köylerinden biridir. “Emirdağı-Köprüden Geçti Gelin-Allı Turna Halayını” çeken insanlara imrenmiştim. Zurnanın yanık sesine eşlik eden davuldan çıkan ritme öylesine uyum sağlıyorlardı ki, sanki usta bir hocadan ders almış gibiydiler. Hele de Cemo Dayı, ekip başı olan da demeyin seymen ve yengelerin keyfine o zaman. Yaşlı kurdun ağırlamada beden dilini konuşturmasına hayran olmayan, onun yağlık sallayışına “maşallah” demeyen yoktu.

Sonra bu bilgeyle aramızda sıkı bir dostluk oluştu. Celalettin Dayı, okulu ve öğretmenleri seviyor, bundan dolayı ayağının biri mutlaka mektepte oluyordu. Onunla iyi bir kültür alışverişi oluşturmuştuk, çoğu halayı ondan öğrendim. Yanık sesiyle söylediği ezgiler hala kulaklarımdadır.

Acı verir Özcan’ımdan hoşlanır
       Ne genç durur ne de bir gün yaşlanır
       Motifleri sabır ile işlenir  
       Yanık bir mendilin ucudur sevda

Bir türküsünde elmanın dişlenip gönderilmesinin ne manaya geldiğini sordum. Dertlenerek geçmişi, yani sevdasını-sevdalısını anlattı. Meğerse mendilin sallanması, rengi, kenar oyaları, motifleri ayrı ayrı mesajlar verir, dişlenmiş elma da buluşalım demekmiş. Hatta puşt halayını, mert halayını da belletmişti bana. Şayet yağlık belden aşağı tutulup, paça arası veya diz ile kalça bölümlerinde sallanıyorsa bu puşt halayı imiş. Bu şekil örf ve adetlere tersmiş. Belden yukarı tutulan mendilse mertliğe, yiğitliğe işaretmiş.

Dileğim odur ki, mendiller hep vuslatı anlatıp yalnızca mutluluk yaşlarını silsin.

Yalnız geceler
       (Şefaatli Garı)

Kaç mendil ıslattım demiryolunda
       Gelişini tehir etme ne olur
       Ellerin sevdiği iner kolunda
       Gözyaşımı nehir etme ne olur

Geliyorum diye bir haber yolla
       Uzan pencereden yâr mendil salla
       Bana dert yükünü atıp çuvalla
       Uğranmadık şehir etme ne olur

Her düdük sesinde raylar gül açar
       Yüreğim çırpınıp perona uçar
       Trenler durmadan gelip de geçer
       Hayalime sihir etme ne olur

Gönlümde yol alır kıvrımlı hatlar
       Her tampon vuruşu beynimde patlar
       Umut bu ya geçip gider saatler
       Özcan’ımı zehir etme ne olur 

       Yusuf ÖZCAN