ENDEMİK TÜRLERİ VE KÜLTÜREL MİRASIYLA YOZGAT ÇAMLIĞI

Yozgat Çamlığı, dünyanın 7000 millî parkından biridir. Yozgat Çamlığı, Türkiye’nin 41 millî parkı içinde 5 Şubat 1958 tarihinde ilan edilen ilk millî parktır. Yozgat Çamlığı, başka yerlerde bulunmayan yani endemik bitki ve hayvan türlerine sahiptir. Karaçam veya Beyaz Kartal gibi bu bitki ve hayvan türlerinin yok olma ihtimali bulunmakta veya yok olmuşlardır. Yozgat Çamlığı, kendisine yaklaşık 5 KM mesafede 18. Yüzyılda kurulan Yozgat şehrinin efsane, masal, hikâye ve şiir türlerinin konusu veya mekânı olmuştur. Yozgat Çamlığı, Yozgat halkının Eğrice veya Ağrice dediği Hıdırellez’in bütün töre ve törenlerine ev sahipliği yapmıştır.
Bu özellikleriyle Yozgat Çamlığı, kısa adı UNESCO olan Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu’nun Biyolojik Çeşitlilik ve Kültürel Çeşitlilik başlıkları altında yürütülen programlarına ve bu programlara dayalı olarak yapılmış sözleşmelere göre korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması gereken doğal ve kültürel mirastır.

Bu mirasın değerinin farkına varmak, korumak ve uluslararası alanda tanıtmak için şu araçlardan ve koruma programlarından haberdar olmak gerekiyor:

1) UNESCO’nun İnsan ve Biyosfer Rezervi (MaB) Programı, biyolojik çeşitliliği, doğal çevreyi, ormanları ve diğer doğa güzelliklerini koruma amaçlı bir programdır. Bu program kapsamında ilan edilen Dünya Biyosfer Rezervi sayısı 564’tür ve Türkiye’den bu listede sadece Artvin Camili ormanları bulunmaktadır. Bu programın ulusal envanterine girebilmek için UNESCO Türkiye Millî Komisyonu nezdinde girişimde bulunulabilir.

2) UNESCO’nun 1972 yılında imzalanan Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi kapsamında bugüne kadar 183’ü doğal, 28’i doğal ve kültürel (karma) olmak üzere aralarında Türkiye’ye ait 10 mirasında bulunduğu toplam 936 doğal ve kültürel miras, Dünya Miras Listesi’ne yazılmıştır. Bu sözleşmenin Geçici Liste’sinde ise 38’i Türkiye’ye ait olan 1500’den fazla dünya doğal ve kültürel mirası bulunmaktadır. Türkiye’nin Dünya Miras Listesi’ndeki 10 ve Geçici Liste’deki 38 mirası arasında sadece 4’ü karmadır, diğerleri kültürel mirastır. Bu listelerde maalesef doğal mirasımız bulunmamaktadır. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye’nin Doğal Miras Ulusal Envanteri’ni hazırlamak üzere çalışmaktadır. Yozgat’ın bu sürece dâhil olması ve Doğal Miras Ulusal Envanteri’nde Yozgat Çamlığı’nın da yazılması için çaba harcaması gerekir.

3) Birleşmiş Milletler, 2010 yılında 2011-2020 yıllarını Biyolojik Çeşitlilik 10 Yılı ilan etmiştir. Başta Bozok Üniversitesi olmak üzere Yozgat’ta, Yozgat Çamlığı’nın biyolojik çeşitliliğe katkısı konusu ele alınmalı, incelenmeli, çeşitli tanıtım programları, toplantılar ile farkındalık yaratılmalıdır. Örneğin Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü tarafından 22-23 Mayıs 2012 tarihlerinde Ankara’da düzenlenen Biyolojik Çeşitlilik Sempozyumu’nda Yozgat Çamlığı hakkında bir bildiri sunulması mümkün olabilirdi. Üniversitenin ilgili bölümlerinde bu konuda çalışmalar, araştırmalar, yayınlar yapılmalı, konu ulusal ve uluslararası düzeyde takip edilmelidir.

4) Yozgat Çamlığı, içinde yer alan türbeleriyle, soğuk sularıyla, gizemli doğasıyla efsanelere, Aslı’yı arayan Kerem’in hikâyesine, Yozgatlı şairlerin şiirlerine, mahalli sanatçıların türkülerine, anaların ağıtlarına konu olmuştur. Yozgat Çamlığı, Hıdırelleze ev sahipliği yapmıştır. Bu özellikleriyle 2003 yılında UNESCO’da imzalanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’ne göre Kültürel Mekân tanımına uygundur. Yozgat Çamlığı’nın Hıdırellezin kültürel mekânı olarak Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanterine alınması gerekir. Bunun için Kültür ve Turizm Bakanlığı ve UNESCO Türkiye Millî Komisyonu nezdinde girişimde bulunulmalıdır.

Yozgat Çamlığı, insanlığın Birleşmiş Milletler ve UNESCO çatısı altında yürüttüğü biyolojik ve kültürel çeşitlilik hedeflerine son derece uygun bir doğal ve somut olmayan kültürel miras alanıdır. Bu konuyu daha fazla işlemek, 500 yıllık karaçamların ne denli değerli ve buradaki 212 bitki türünün 30 kadarının endemik olduğu, 1990’lara kadar Çamlık’ta yaşayan Beyaz Kartal’ın yeniden kazanılması gerektiği gibi konular “Çamlığın başında tüter bir tütün” veya “Yozgat’ı sel almış Soğluğu duman” türküleriyle ve Eğrice ile birlikte ele alınmalıdır. Bunun için Yozgat’ta bütün kültür ve doğa koruma birim ve kurumlarının işbirliği içindeki araştırma, derleme ve tasarımlarıyla Yozgat Çamlığı ayağa kaldırılmalı, gelecek kuşaklara gururla emanet edilecek uluslararası tanınırlığı olan bir mirasa dönüştürülmedir.

28.05.2012