MANEVİ HASTALIKLAR -4. SU-İ ZAN

Ey iman edenler! Zannın bir çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı büyük günahtır. Birbirinizin gizli hallerini ve kusurlarını araştırmayın; birbirinizi gıybet etmeyin. Sizden biri, ölü kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? Bundan tiksinirsiniz. Öyleyse Allah’tan korkun. Şüphesiz ki Allah tövbeleri kabul edici ve çok merhametlidir. ‘ (Hucurat: 12)

Su-i zan: Kötü zanna sahip olmak, başkasının hal ve hareketini kötüye yorup ona öyle muamele etmek demektir. Bu ise, manevi bir hastalıktır.

Bunun zıddı ise, hüsn-ü zandır. Evet, insan hüsn-ü zanna memurdur. İnsan, herkesi kendisinden üstün bilmelidir. Kendisinde bulunan su-i ahlakı, su-i zan saikasıyla başkalara teşmil etmesin; ve başkalarının bazı harekatını, hikmetini bilmediğinden, çirkin görmesin. Binaenaleyh, eslaf-ı izam (geçmiş büyükler) hikmetini bilmediğimiz bazı hallerini beğenmemek su-i zandır. Su-i zan ise, bir toplumun maddi ve manevi hayatını tahrip eder.

İnsanın hayatında, hissiyatına tesir eden çok önemli faktörler vardır. Ve insan karar vereceği zamanlarda kolay kolay bu psikolojik halinin etkisinden kurtulamıyor. Yani; acı ve üzüntü ile, intikam hırsıyla hareket eden insanlar adalet duygusunu kaybederler. Öyle ise insan hem ferdi hayatında ve hem de toplumsal hayatında hüküm verirken veya bir başkası hakkında değerlendirme yaparken asla yanıltıcı hisleriyle hareket etmemelidir.

İnsan bir başkasının, kendisine göre garip karşılanacak haline vakıf olduğunda onu kötüye değil, iyiye yorumlamalı ve bundan benim anlayamadığım mutlak bir hikmet vardır demelidir.

Bir toplumda kötülüğün yayılmasının önündeki en büyük engel, hüsn-ü zandır. Kötülüğü teşhir edip yaymak ise o toplumun manevi zincirlerinin kopmasına sebebiyet verir. Bunun içindir ki Allah Resulü (sav): ‘İnsanların dünyada ayıplarını örten kimselerin, ahrette de Cenab-ı Hak onların hata ve yapılarını örter’ buyurmuştur. Dünyada da, ahrette de insanca muamele görmenin sırrı ‘su-i zan değil, hüsn-ü zandır.’