Daha önce Yozgat Halk İnanışları başlığı altında bir yazı yayımlamıştım. O yazımda Yozgatta doğum ve çocuklarla ilgili halk inanışlarına yer vermiştim. Bu yazı onun devamıdır. Burada da birtakım alt başlıklar altında halk inanışlarına yer veriyorum.
İlk yazımda da belirttiğim önemli bir durumu bir kez daha anımsatıyorum: Halk inanışları geleneksel kültürümüzün önemli bir ögesidir. İçlerinde doğru saptamalar olduğu gibi pek çok yanlış saptamalar da vardır. Bu inanışları tümüyle doğru ve yol gösterici olarak algılamak yanlıştır.
Kadın ve Erkeklerle İlgili İnanışlar
Bir delikanlı uyumadan önce, tanıdığı yedi insanın evlerinin pencerelerini sayarak ertesi gün yapmak istediği şeyi aklından geçirirse dileğinin yerine geleceğine inanılır.
Delikanlılar evlenemeyiz diye, akşamları aynaya bakmazlar.
Delikanlılar, askere ya da gurbete giderken sular gibi akıp evine tez dönsün diye, arkalarından su serpilir.
Genç kızlar erkeklerin önüne geçmezler, geçerlerse uğursuzluk getirileceği düşünülür.
Genç kız, büyüğünün yanında yemek yemez; aksi tutum görgüsüzlük olarak algılanır.
Genç kız, saygısı gereği çeşmede kendinden büyüğün testisini ya da helkesini doldurur; bazen de evine kadar suyunu götürür.
Odanın ışığını evin erkeği yakarsa o ev daima nur içinde ve bereketli olur.
Kadının yolda erkeğin önünü kesmesi uğursuzluktur.
Bir kadın iki erkeğin arasından geçerse çocuğu olmaz.
Bir adam iki kadının arasından geçerse sözü geçmez.
Bir erkek iki kız arasından geçerse köse olur.
Yarım çay içen kadın dul kalır.
Ava gidecek kişinin önünden kadın geçerse o kişi avlanamaz. Bu nedenle ava gitmekten vazgeçmelidir.
Kız çocuğunun saçını ilk kez dayısı keserse o saç gür olur.
Oğlan çocuğunun saçını ilk kez amcası ya da dayısı keserse saçı gür olur.
Kız baba evinden perşembe ya da pazar günü çıkarsa uğurlu olur.
Koç katımında koçun üzerine kız çocuğu bindirilirse doğacak kuzu dişi, oğlan çocuk bindirilirse erkek olur.
Evlenme ve Aile ile İlgili İnanışlar
Kadın erkekten yaşlı olursa o evde bolluk olur.
Bir evde çocuk ne kadar çok olursa o evde o kadar bolluk olur.
Evliliğin ilk günü gelin eşiğe yağ sürüp çivi çakarsa o evlilik ömür boyu sürer, yuva yıkılmaz.
İlk çocuk aileye uğur getirir.
Çok sakız çiğneyen erkeğin karısının geveze olacağına inanılır.
Evli erkek gece ıslık çalarsa şeytanlar başına toplanır.
Düğünü olacak kızlar, evlenince çok gezer diye, evden pek dışarı çıkarılmaz.
Bir baba, çocuklarına tencere kapağında meyve yedirmez. Yedirirse nasiplerinin kesileceğini düşünür.
Gelin eve girerken kötü huyları yok olsun diye, başında çanak kırılır.
Gelinin ayağının uğurlu olması için eşiğin üstüne yağ sürülür, kapıya çivi çakılır, ayağına kurban kesilir ve kınasına altın konulur.
Nazardan korunmak için gelin, oğlan evinin eşiğinin önüne gelince üzerlik yakılır.
Evle İlgili İnanışlar
Evin temeline kara taş koymak iyi değildir.
Kapının önünde oturan kişi iftiraya uğrar.
Duvar dibinde uyumak iyi değildir, insan çarpılır.
Evin bereketi için ufak bez torbalara üzerlik ve çörek otu konulup saklanılır. (Bu uygulama, şimdilerde bez torba yerine ufak cam şişeler kullanılarak yapılmaktadır.)
Depo, ambar ve ahırın bereketi için kapıya at nalı çakılır.
Evin içerisi temiz olmazsa oraya melekler değil şeytanlar gelir. Böylece o evde mutluluk değil, geçimsizlik olur.
Evden bir kişi gurbete gittiği zaman o gün ev süpürülmez, dışarıdan konuk alınmaz. Aksi durum uğursuzluk kabul edilir.
Eşya taşımak için kullanılan ala iple komşunun evine girilmez. Komşunun başına bir uğursuzluk geleceğine inanılır.
Kapı eşiğinde oturulmaz, insan yoksul olur.
Kapı eşiğinde oturulmaz, insan bekar kalır.
Urganla komşunun evine girilmez. Aksi durumda o evde kıtlık olur.
Kapı eşiğinde oturulmaz, çünkü orada şeytan bulunduğuna inanılır.
Yağmur yağarken kapı eşiğinde oturmak günahtır.
Sağlıkla İlgili İnanışlar
Baş ağrısında, alna ve başın ağrıyan kısmına patates dilimlenerek sarılır.
Karın ağrısında hastaya zeytinyağı ile pişirilen kömeç suyu içirilir.
Ağrıyan dişe tuz basılır.
Ağrıyan kulağa anne sütü sağılır, sarımsak konur ya da kulak mercimeğin buharına tutulur.
Yanıklara süt yüzü ya da yoğurt sürülür.
Köpeğin ısırdığı bölgeye o köpeğin tüyü basılır.
Boğaz düşmesinde boğaza sobada haşlanan elma sarılır.
Olgunlaşıp patlaması için çıbanın üstüne ateşte haşlanan lahana ve kelle soğan sarılır.
Arının soktuğu bölge demirle ovulur ya da oraya yoğurt sürülür.
Kanamaları durdurmak için o bölgeye yakılan çaput ya da kağıt külü sürülür.
Mayasır olan kişi kömeç buğusuna oturtulur.
Göbeği kesilen çocuğun yara yerine katran sürülür, nane basılır.
Zatürre olan kişinin ağzına kaynamış suyun buharı verilir.
İncinen ya da burkulan bölge jiletlenerek pis kan dışarı çıkarılır. Daha sonra o bölgeye zeytin, et, yumurta sarısı, kara üzüm sarılır. Aynı bölgeye fiğ unu ile tuz karılarak da sürülebilir.
Diz ağrısında ya da romatizmal ağrılarda ağrıyan bölgeye papatya ezilerek sarılır, ısırgan otu kaynatılarak suyu içilir..
Böbrek taşının düşürülmesi için maydanoz yenir. At arabasına ya da traktöre binerek gezilir.
Nazardan korunmak için üzerlik tütsülenir, köz söndürülerek suyu kişiye içirilir. Çocukların yüzüne soba isi sürülür. Nazarlık kullanılır.
Öksürük için, kurutulan ayva yaprağı kaynatılarak içilir.
Küpleme adı verilen rahatsızlığı (nazardan ya da fazla su içilmesinden kaynaklandığı düşünülen karın şişmesi) yok etmek için bir demir parçası ya da iğne kızgın bir ateşte tutularak hastanın göbeği dağlanır.
Herhangi bir durum nedeniyle korkuya kapılan kişiyi bu durumdan kurtarmak için ağzına parmak sokularak çenesi çekilir ve yüzüne tokat atılır.
Kaynakça:
Abdurrahman Filiz, Çayıralan (Yozgat) ve Çevresinde Ölümle İlgili İnanış ve Uygulamalar, Kayseri 2016.
Akın Uyar, Halk Hekimliği Kapsamında Yozgat Ocakları, Yozgat 2013.
Yozgat Derbent Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği Web Sitesi, http://www.derbent66.com/v1/default.asp?derbent=halkhekimligi
Yozgat Kadışehri Yakacık Köyü Web Sitesi, http://yakacikkoyuu.tr.gg/ILGINIC-INANISLAR.htm
Yaşar Kalafat, Yozgat Halk Kültürü, http://yasarkalafat.info/?p=2026
Yozgat İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Web Sitesi, http://www.yozgatkulturturizm.gov.tr/TR,113198/inanislar.html
29.07.2016
İlk yazımda da belirttiğim önemli bir durumu bir kez daha anımsatıyorum: Halk inanışları geleneksel kültürümüzün önemli bir ögesidir. İçlerinde doğru saptamalar olduğu gibi pek çok yanlış saptamalar da vardır. Bu inanışları tümüyle doğru ve yol gösterici olarak algılamak yanlıştır.
Kadın ve Erkeklerle İlgili İnanışlar
Bir delikanlı uyumadan önce, tanıdığı yedi insanın evlerinin pencerelerini sayarak ertesi gün yapmak istediği şeyi aklından geçirirse dileğinin yerine geleceğine inanılır.
Delikanlılar evlenemeyiz diye, akşamları aynaya bakmazlar.
Delikanlılar, askere ya da gurbete giderken sular gibi akıp evine tez dönsün diye, arkalarından su serpilir.
Genç kızlar erkeklerin önüne geçmezler, geçerlerse uğursuzluk getirileceği düşünülür.
Genç kız, büyüğünün yanında yemek yemez; aksi tutum görgüsüzlük olarak algılanır.
Genç kız, saygısı gereği çeşmede kendinden büyüğün testisini ya da helkesini doldurur; bazen de evine kadar suyunu götürür.
Odanın ışığını evin erkeği yakarsa o ev daima nur içinde ve bereketli olur.
Kadının yolda erkeğin önünü kesmesi uğursuzluktur.
Bir kadın iki erkeğin arasından geçerse çocuğu olmaz.
Bir adam iki kadının arasından geçerse sözü geçmez.
Bir erkek iki kız arasından geçerse köse olur.
Yarım çay içen kadın dul kalır.
Ava gidecek kişinin önünden kadın geçerse o kişi avlanamaz. Bu nedenle ava gitmekten vazgeçmelidir.
Kız çocuğunun saçını ilk kez dayısı keserse o saç gür olur.
Oğlan çocuğunun saçını ilk kez amcası ya da dayısı keserse saçı gür olur.
Kız baba evinden perşembe ya da pazar günü çıkarsa uğurlu olur.
Koç katımında koçun üzerine kız çocuğu bindirilirse doğacak kuzu dişi, oğlan çocuk bindirilirse erkek olur.
Evlenme ve Aile ile İlgili İnanışlar
Kadın erkekten yaşlı olursa o evde bolluk olur.
Bir evde çocuk ne kadar çok olursa o evde o kadar bolluk olur.
Evliliğin ilk günü gelin eşiğe yağ sürüp çivi çakarsa o evlilik ömür boyu sürer, yuva yıkılmaz.
İlk çocuk aileye uğur getirir.
Çok sakız çiğneyen erkeğin karısının geveze olacağına inanılır.
Evli erkek gece ıslık çalarsa şeytanlar başına toplanır.
Düğünü olacak kızlar, evlenince çok gezer diye, evden pek dışarı çıkarılmaz.
Bir baba, çocuklarına tencere kapağında meyve yedirmez. Yedirirse nasiplerinin kesileceğini düşünür.
Gelin eve girerken kötü huyları yok olsun diye, başında çanak kırılır.
Gelinin ayağının uğurlu olması için eşiğin üstüne yağ sürülür, kapıya çivi çakılır, ayağına kurban kesilir ve kınasına altın konulur.
Nazardan korunmak için gelin, oğlan evinin eşiğinin önüne gelince üzerlik yakılır.
Evle İlgili İnanışlar
Evin temeline kara taş koymak iyi değildir.
Kapının önünde oturan kişi iftiraya uğrar.
Duvar dibinde uyumak iyi değildir, insan çarpılır.
Evin bereketi için ufak bez torbalara üzerlik ve çörek otu konulup saklanılır. (Bu uygulama, şimdilerde bez torba yerine ufak cam şişeler kullanılarak yapılmaktadır.)
Depo, ambar ve ahırın bereketi için kapıya at nalı çakılır.
Evin içerisi temiz olmazsa oraya melekler değil şeytanlar gelir. Böylece o evde mutluluk değil, geçimsizlik olur.
Evden bir kişi gurbete gittiği zaman o gün ev süpürülmez, dışarıdan konuk alınmaz. Aksi durum uğursuzluk kabul edilir.
Eşya taşımak için kullanılan ala iple komşunun evine girilmez. Komşunun başına bir uğursuzluk geleceğine inanılır.
Kapı eşiğinde oturulmaz, insan yoksul olur.
Kapı eşiğinde oturulmaz, insan bekar kalır.
Urganla komşunun evine girilmez. Aksi durumda o evde kıtlık olur.
Kapı eşiğinde oturulmaz, çünkü orada şeytan bulunduğuna inanılır.
Yağmur yağarken kapı eşiğinde oturmak günahtır.
Sağlıkla İlgili İnanışlar
Baş ağrısında, alna ve başın ağrıyan kısmına patates dilimlenerek sarılır.
Karın ağrısında hastaya zeytinyağı ile pişirilen kömeç suyu içirilir.
Ağrıyan dişe tuz basılır.
Ağrıyan kulağa anne sütü sağılır, sarımsak konur ya da kulak mercimeğin buharına tutulur.
Yanıklara süt yüzü ya da yoğurt sürülür.
Köpeğin ısırdığı bölgeye o köpeğin tüyü basılır.
Boğaz düşmesinde boğaza sobada haşlanan elma sarılır.
Olgunlaşıp patlaması için çıbanın üstüne ateşte haşlanan lahana ve kelle soğan sarılır.
Arının soktuğu bölge demirle ovulur ya da oraya yoğurt sürülür.
Kanamaları durdurmak için o bölgeye yakılan çaput ya da kağıt külü sürülür.
Mayasır olan kişi kömeç buğusuna oturtulur.
Göbeği kesilen çocuğun yara yerine katran sürülür, nane basılır.
Zatürre olan kişinin ağzına kaynamış suyun buharı verilir.
İncinen ya da burkulan bölge jiletlenerek pis kan dışarı çıkarılır. Daha sonra o bölgeye zeytin, et, yumurta sarısı, kara üzüm sarılır. Aynı bölgeye fiğ unu ile tuz karılarak da sürülebilir.
Diz ağrısında ya da romatizmal ağrılarda ağrıyan bölgeye papatya ezilerek sarılır, ısırgan otu kaynatılarak suyu içilir..
Böbrek taşının düşürülmesi için maydanoz yenir. At arabasına ya da traktöre binerek gezilir.
Nazardan korunmak için üzerlik tütsülenir, köz söndürülerek suyu kişiye içirilir. Çocukların yüzüne soba isi sürülür. Nazarlık kullanılır.
Öksürük için, kurutulan ayva yaprağı kaynatılarak içilir.
Küpleme adı verilen rahatsızlığı (nazardan ya da fazla su içilmesinden kaynaklandığı düşünülen karın şişmesi) yok etmek için bir demir parçası ya da iğne kızgın bir ateşte tutularak hastanın göbeği dağlanır.
Herhangi bir durum nedeniyle korkuya kapılan kişiyi bu durumdan kurtarmak için ağzına parmak sokularak çenesi çekilir ve yüzüne tokat atılır.
Kaynakça:
Abdurrahman Filiz, Çayıralan (Yozgat) ve Çevresinde Ölümle İlgili İnanış ve Uygulamalar, Kayseri 2016.
Akın Uyar, Halk Hekimliği Kapsamında Yozgat Ocakları, Yozgat 2013.
Yozgat Derbent Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği Web Sitesi, http://www.derbent66.com/v1/default.asp?derbent=halkhekimligi
Yozgat Kadışehri Yakacık Köyü Web Sitesi, http://yakacikkoyuu.tr.gg/ILGINIC-INANISLAR.htm
Yaşar Kalafat, Yozgat Halk Kültürü, http://yasarkalafat.info/?p=2026
Yozgat İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Web Sitesi, http://www.yozgatkulturturizm.gov.tr/TR,113198/inanislar.html
29.07.2016
29.07.2016
OKUR YORUMLARI
Yozgat'ta Günün Haberleri
YOZGAT'TA 5 GÜNLÜK HAVA DURUMU
YOZGAT İÇİN GÜNÜN NAMAZ VAKİTLERİ
