-Z-
zabın: Yoksul, şaşkın, miskin.
zağar: Bir cins çoban köpeği.
Örnek kullanım:
Tazılar tavşan tutuyor, zağarlar kırıp geçiriyor.
(Deyim)
zağlamak: Hızla, akarcasına kayıp gitmek, iplik yumaktan, makaradan boşalmak, kuş süzülerek yüksekten inmek.
zahar: Sanırım, herhalde, galiba.
zahire: Kışlık yiyecek.
zartalak: 1. Gösteriş, çalım. 2. Gürbüz, güçlü, iri. 3. Kaba, çirkin, biçimsiz. 4. Kaba, yakışıksız konuşan.
zartalaklı: 1. Çalımlı, süslü, gösterişli. 2. Cesur, yiğit, erdemli.
zehen: Yemek kabı, tencere.
zelve (zevle): Çift öküzünün boyunduruktan çıkmaması için boynunun iki yanından boyunduruğa, aşağıya doğru geçirilen çubuk.
zemheri: Kara kış.
Örnek kullanım:
Koyunu özde gördüm,
Sürmeyi gözde gördüm,
Zemheride gül olmaz,
Ben gülü kızda gördüm.
(Mâni)
zerze: Kapı kilidi.
zıbarmak: Ölmek, gebermek.
zılgıt: Tersleme, azar.
zıllımak: Oyunda mızımak, oyunbozanlık etmek.
zırıl: Çok iri.
zıvgalı: Sevgili, yavuklu.
Örnek kullanım:
Kaşmir üstünde sındı,
Bu iş peşime bindi,
Kalk çarıklı yanımdan,
Zıvgalım gelir şimdi.
(Mâni)
zibil: İşe yaramaz, çok.
zilgir: Boşta gezen, işe yaramaz (kimse).
zonguldamak: Üstündekini sarsarak yürümek (at, eşek için), oturduğu yerde tepinir gibi yapmak, zonklamak.
Örnek kullanım:
Abdalın eşeği zonguldamış da, Keşkem de keşkem.demiş.
(Deyim)
zonturlu: Yakışıklı, çalımlı, süslü, oturaklı.
zortlamak: Birdenbire sıçramak, öfkeyle ayağa kalkmak, yersiz konuşmak, davranmak, yapamadığı işleri yaparmış gibi görünmek.
zoypuntu: Oynak, saçmalayan kişi.
Kaynakça
1. Yozgatlı Avukat Ali Avcının notları.
2. Yozgatlı Emekli Öğretmen Ali Rıza Köktürkün notları.
3. http://166441.homepagemodules.de/t448f116-Yozgat-ve-yoeresine-ayit-sive-diyalekt-soeylemleri.html
4. http://www.akcatder.com/forum/akcatder-forum-genel/hos-geldiniz-kendinizi-tanitmak-istermisiniz/yozgat-yoresinde-yerel-sozcukler.html
5. http://www.baspinarkoyu.org/modul/eski-kelimelerimizyoresel-kelimeler-ve-anlamlari.html?ModulID=292
6. http://www.cigdemliyiz.com/?pnum=82&pt=YOZGAT YÖRESEL DİLİMİZ
7. https://www.facebook.com/bircare58/posts/431020653613505
8. http://kaletepeninsesi.forumh.net/t785-yozgat-a-has-konuma-ve-iveler
9. http://muhsinkokturk1950.wordpress.com/yozgat-folkloru-uzerine-arastirma-ve-incelemelerim/
10. http://www.orenkale.com/2009/01/15/yozgat-yoresinde-yerel-sozcukler/
11. http://www.reocities.com/picketfence/garden/8547/atasozleri.htm
12. http://sarihamzalikoyu.org/web/Default.aspx?tabid=2247&language=tr-TR
13. http://www.turkudostlari.net/search.asp?b=2128&x=2x
14. http://yozgatca.blogspot.com/2012/11/yozgat-mahalli-kelimeler-k.htmlx
15. http://www.yozgatkulturturizm.gov.tr/2002fr.asp.htm
16. İhsan Kapusuzoğlu, Yozgat Kültür Takvimi 1994-1995.
17. Muhsin Köktürk, Yozgat Köylerinde Nişan ve Düğün 1, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Şubat 1971, cilt: 13; sayı: 259, sayfa: 5879-5883.
18. Muhsin Köktürk, Yozgat Köylerinde Nişan ve Düğün 2, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Mart 1971, cilt: 13, sayı: 260, sayfa: 5911-5915.
19. Muhsin Köktürk, Yozgat Manilerinden Bir Demet, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Eylül 1973, cilt:15, sayı: 20, sayfa: 6743-6745.
20. Muhsin Köktürk, Yozgat Manilerinde Yergi, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Temmuz 1972, cilt: 14, sayı: 276, sayfa: 6372-6374.
21. Muhsin Köktürk, Yozgat Atasözlerinden Bir Demet, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Eylül 1971, cilt: 13, sayı: 266, sayfa: 6069-6070.
22. Muhsin Köktürk, Yozgat Manilerinde Bireysel ve Toplumsal Konular, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Ocak 1977, cilt. 28, sayı: 330, sayfa: 7864-7869.
23. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 1, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Kasım 1977, cilt: 17, sayfa: 8164-8166.
24. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 2, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Aralık 1977, cilt: 17, sayfa: 8187-8188.
25. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 3, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Ocak 1978, cilt: 17, sayfa: 8215-8216.
26. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 4, Türk Folklor Araştırmaları dergisi,Şubat 1978, cilt: 17, sayfa: 8247-8249.
27. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 5, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Mart 1978, cilt: 17, sayfa: 8276-8277.
28. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 6, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Nisan 1978, cilt: 17, sayfa: 8303-8306.
29. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 7, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Mayıs 1978, cilt: 17, sayfa: 8330.
(Bitti.)
02.11.2018
zabın: Yoksul, şaşkın, miskin.
zağar: Bir cins çoban köpeği.
Örnek kullanım:
Tazılar tavşan tutuyor, zağarlar kırıp geçiriyor.
(Deyim)
zağlamak: Hızla, akarcasına kayıp gitmek, iplik yumaktan, makaradan boşalmak, kuş süzülerek yüksekten inmek.
zahar: Sanırım, herhalde, galiba.
zahire: Kışlık yiyecek.
zartalak: 1. Gösteriş, çalım. 2. Gürbüz, güçlü, iri. 3. Kaba, çirkin, biçimsiz. 4. Kaba, yakışıksız konuşan.
zartalaklı: 1. Çalımlı, süslü, gösterişli. 2. Cesur, yiğit, erdemli.
zehen: Yemek kabı, tencere.
zelve (zevle): Çift öküzünün boyunduruktan çıkmaması için boynunun iki yanından boyunduruğa, aşağıya doğru geçirilen çubuk.
zemheri: Kara kış.
Örnek kullanım:
Koyunu özde gördüm,
Sürmeyi gözde gördüm,
Zemheride gül olmaz,
Ben gülü kızda gördüm.
(Mâni)
zerze: Kapı kilidi.
zıbarmak: Ölmek, gebermek.
zılgıt: Tersleme, azar.
zıllımak: Oyunda mızımak, oyunbozanlık etmek.
zırıl: Çok iri.
zıvgalı: Sevgili, yavuklu.
Örnek kullanım:
Kaşmir üstünde sındı,
Bu iş peşime bindi,
Kalk çarıklı yanımdan,
Zıvgalım gelir şimdi.
(Mâni)
zibil: İşe yaramaz, çok.
zilgir: Boşta gezen, işe yaramaz (kimse).
zonguldamak: Üstündekini sarsarak yürümek (at, eşek için), oturduğu yerde tepinir gibi yapmak, zonklamak.
Örnek kullanım:
Abdalın eşeği zonguldamış da, Keşkem de keşkem.demiş.
(Deyim)
zonturlu: Yakışıklı, çalımlı, süslü, oturaklı.
zortlamak: Birdenbire sıçramak, öfkeyle ayağa kalkmak, yersiz konuşmak, davranmak, yapamadığı işleri yaparmış gibi görünmek.
zoypuntu: Oynak, saçmalayan kişi.
Kaynakça
1. Yozgatlı Avukat Ali Avcının notları.
2. Yozgatlı Emekli Öğretmen Ali Rıza Köktürkün notları.
3. http://166441.homepagemodules.de/t448f116-Yozgat-ve-yoeresine-ayit-sive-diyalekt-soeylemleri.html
4. http://www.akcatder.com/forum/akcatder-forum-genel/hos-geldiniz-kendinizi-tanitmak-istermisiniz/yozgat-yoresinde-yerel-sozcukler.html
5. http://www.baspinarkoyu.org/modul/eski-kelimelerimizyoresel-kelimeler-ve-anlamlari.html?ModulID=292
6. http://www.cigdemliyiz.com/?pnum=82&pt=YOZGAT YÖRESEL DİLİMİZ
7. https://www.facebook.com/bircare58/posts/431020653613505
8. http://kaletepeninsesi.forumh.net/t785-yozgat-a-has-konuma-ve-iveler
9. http://muhsinkokturk1950.wordpress.com/yozgat-folkloru-uzerine-arastirma-ve-incelemelerim/
10. http://www.orenkale.com/2009/01/15/yozgat-yoresinde-yerel-sozcukler/
11. http://www.reocities.com/picketfence/garden/8547/atasozleri.htm
12. http://sarihamzalikoyu.org/web/Default.aspx?tabid=2247&language=tr-TR
13. http://www.turkudostlari.net/search.asp?b=2128&x=2x
14. http://yozgatca.blogspot.com/2012/11/yozgat-mahalli-kelimeler-k.htmlx
15. http://www.yozgatkulturturizm.gov.tr/2002fr.asp.htm
16. İhsan Kapusuzoğlu, Yozgat Kültür Takvimi 1994-1995.
17. Muhsin Köktürk, Yozgat Köylerinde Nişan ve Düğün 1, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Şubat 1971, cilt: 13; sayı: 259, sayfa: 5879-5883.
18. Muhsin Köktürk, Yozgat Köylerinde Nişan ve Düğün 2, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Mart 1971, cilt: 13, sayı: 260, sayfa: 5911-5915.
19. Muhsin Köktürk, Yozgat Manilerinden Bir Demet, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Eylül 1973, cilt:15, sayı: 20, sayfa: 6743-6745.
20. Muhsin Köktürk, Yozgat Manilerinde Yergi, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Temmuz 1972, cilt: 14, sayı: 276, sayfa: 6372-6374.
21. Muhsin Köktürk, Yozgat Atasözlerinden Bir Demet, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Eylül 1971, cilt: 13, sayı: 266, sayfa: 6069-6070.
22. Muhsin Köktürk, Yozgat Manilerinde Bireysel ve Toplumsal Konular, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Ocak 1977, cilt. 28, sayı: 330, sayfa: 7864-7869.
23. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 1, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Kasım 1977, cilt: 17, sayfa: 8164-8166.
24. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 2, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Aralık 1977, cilt: 17, sayfa: 8187-8188.
25. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 3, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Ocak 1978, cilt: 17, sayfa: 8215-8216.
26. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 4, Türk Folklor Araştırmaları dergisi,Şubat 1978, cilt: 17, sayfa: 8247-8249.
27. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 5, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Mart 1978, cilt: 17, sayfa: 8276-8277.
28. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 6, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Nisan 1978, cilt: 17, sayfa: 8303-8306.
29. Muhsin Köktürk, Yozgat Manileri 7, Türk Folklor Araştırmaları dergisi, Mayıs 1978, cilt: 17, sayfa: 8330.
(Bitti.)
02.11.2018
02.11.2018
OKUR YORUMLARI
Yozgat'ta Günün Haberleri
YOZGAT'TA 5 GÜNLÜK HAVA DURUMU
YOZGAT İÇİN GÜNÜN NAMAZ VAKİTLERİ
Muhsin Köktürk
04.11.2018 19:14:00Değerli Abdulkadir Çapanoğlu, Yasin Ali Er ve Kadriye Şahin,
Güzel yorumlarınız için teşekkür ederim. Çalışmamı beğenmenizden dolayı son derece mutluyum. Ancak burada kısa bir açıklama yapmam gerektiği düşüncesindeyim: Yozgat'ta kullanılan yöresel sözcüklerle ilgili çalışmamı tamamlandıktan çok sonra, Ömer Ünal adlı bir hemşehrimizin "Yozgat Yöresel Kelimeler Sözlüğü" adlı bir kitap yayımladığını öğrendim. Yozgatlı Dernekler Federasyonu Yayınları arasında yer alan ve 2008 yılında Ankara'da basılan bu kitap elimde yok. İnternette "Nadir Kitap" ve benzeri birkaç kitapçıda ikinci el olarak satıldığına tanık oldum. Henüz kitabı inceleme fırsatım olmadı.
Hakkında araştırma yaptığım Sayın Ömer Ünal'ın 1970 yılında Sorgun'da doğduğunu, çeşitli dergilerde yazılar yazdığını, Yozgat atasözleri, Yozgat deyimleri, Yozgat'ta oynanan köy seyirlik oyunları ile ilgili çalışmalar yaptığını ve bunları kitap olarak yayımlama aşamasında olduğunu öğrendim. Dolayısıyla Sayın Ömer Ünal kardeşimizi bu çalışmalarından dolayı kutlamayı bir görev biliyorum. Keşke çalışmalarım sırasında haberim olsaydı da onun kitabını da kaynakçada belirtebilseydim.
Saygılarımla.
ABDULKADİR ÇAPANOĞLU
03.11.2018 10:07:00Çok değerli Muhsin Hocam, elinize emeğinize sağlık."YOZGAT'TA KULLANILAN YÖRESEL SÖZCÜKLER" derlemenizin her harfini yayınlandığı gün tek tek okudum. Çoğunu unutmuşuz. Bazılarında yaşadığım bazı olayları hatırlayarak duygulandım, bazılarında bıyık altından güldüm.Çoğu sözcük tarif ettiği olayı ya da hareketi eskilerin dediği gibi "ağyarını mani efradını cami" olarak anlatıyor. Keşke o sözcükleri kullanmaya devam etsek, çocuklarımıza da öğretsek. Genç nesil için üşenmeden yaptığınız açıklamarda çok yerinde olmuş.Yalnız hemşerilerimiz adına değil tüm yiğit Anadolu halkı adına teşekkürlerimi iletiyorum. Saygı ve selamlarım ile sağlıklar yeni çalışmalar diliyorum. Esen kalınız.
Kadriye ŞAHİN
02.11.2018 21:11:00Değerli Hocam Muhsin Köktürk Beyefendi, Yozgat adına yapmış olduğunuz çok değerli, kıymeti biçilmez çalışmanızı en içten dileklerimle kutlar, vermiş olduğunuz emeği tebrik ederim. Baha önce böyle bir çalışma yapılmış mıydı? Bilmiyorum. Fakat, biz Yozgatlılara en büyük armağanınız oldu. Çünkü kendi başına farklı bir kültür, kendi başına farklı bir dil niteliğindeki Yozgat lehçesi zaman içinde farklı yerlerde yaşamamızdan dolayı unutulup kullanılmaz oldu. Çok değerli bir kültür karanlıkta kalmaya yüz tutarken siz aydınlığa çıkardınız. Yozgat şivesiyle eserler yazmaya çalışacak yazarlarımıza ışık tutmuş oldunuz.
Allah Sizden Razı, kaleminiz hep var olsun. Selamlar hürmetler...