DURUSOY’DAN EKONOMİNİN DÜZELTİLMESİNE İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Mali Müşavir ve iktisat uzmanı Hüseyin Durusoy,Türkiyede bozulan ekonomik dengelerin sağlıklı olarak düzeltilebilmesi  amacıyla öncelikle kayıt dışı ekonominin  kayıt altına alınması gerektiğini belirterek ‘ kayıt dışılığın önlenmesi için de vergi oranları düşürülmelidir. “ dedi. Türk vergi sisteminde, vergi oranlarının düşürülmesinin , muafiyet ve istisnalarının mümkün olabildiğince sınırlandırılarak vergi tabanının genişletilmesine ve  kayıt dışı ekonominin küçültülmesine yardımcı olacağını  dile getirdi.

İktisat uzmanı ve Yozgat Hak Savunucuları Derneği Başkanı Hüseyin Durusoy konuya ilişkin yaptığı açıklamada görüşlerini aynen şöyle açıkladı :

“Kayıt dışı ekonomi, devletten gizlenen, kayda geçirilmeyen ya da geçirilemeyen ve bu sebeple denetlenemeyen faaliyetler olarak tanımlanabilir. Enformel ekonomi, illegal ekonomi, gayri resmi ekonomi, gayri meşru ekonomi diye de adlandırılır. Kayıt dışı ekonominin, mal ve hizmet üretimine konu olmasına karşılık ekonominin resmi ölçüm yöntemleriyle bütünüyle tespit edilemeyen ve GSMH hesaplamalarına yansımayan ekonomik faaliyetler olarak kabul edilmektedir. Genel olarak, Kayıt dışı ekonomi, gerçekleşmiş iktisadi faaliyetlerin kayıt altına alınamamasını ifade eder.

Bireylerin veya işletmelerin ekonomik faaliyet ve işlemlerini kamunun denetimi dışında tutmasının en önemli nedeni ise vergi kaçırma veya vergiden kaçınma arzusudur. Türkiye de kayıt dışı ekonominin % 50 nin altında olmadığı birçok araştırmacılar tarafından ifade edilmektedir.

Kayıt dışı ekonomiyi üç gruba ayırabiliriz. Bunlar: Yasa dışı faaliyetler; Devletçe yapılması yasaklanmış ticaret kanununca kabul edilmeyen yasadışı faaliyetlerdir. Bu konuda devletin güvenlik güçleri tarafından takip edilmesi ve engellenmesi gereken her türlü kaçakçılık ve yasadışı faaliyetlerdir. Yasa dışı faaliyetler bir ülkede ne kadar artarsa o ülkenin halkının huzuru ve mutluluğu da o derece azalacaktır. Bu konu mutlaka çözümlenmesi gereken bir konudur. Aksi takdirde devletin varlığından söz etmek mümkün olmayacaktır. Bu faaliyetler terörü ve kanunsuzluğu artıran faaliyetlerdir.

Yarı Kayıtlı Ekonomik Faaliyetler; Mükelleflerin vergiyi kaçırmak için faaliyetlerinin bir kısmını gizlemesi veya beyan etmemesinden kaynaklanan ekonomik yapıdır. Yarı kayıtlı Ekonomi; Tarım ve hizmet sektörlerinin izlenmesi ve denetlenmesinin zor olduğu sektörlerde gözlemlenmektedir.

Bir diğeri ise tamamen ekonomik kayıtlara girmeyen kayıt dışı çalışan mükelleflerin sebebiyet verdiği ekonomidir. Vergiden kaçınmak için faaliyetlerini belgelendirmeyen, fatura ve fiş gibi belgelerin alınıp verilmemesi ne deni ile kayıtlara girmeyen ve  vergi kaydı bulunmayan bireylerin sebep olduğu kayıt dışı ekonomik faaliyetlerinde azımsanmayacak kadar yüksek olduğu bilinmektedir. Bu üç unsurun ortak özelliği; gelir elde edenlerin, elde ettikleri gerçek gelirlerinin bir kısmını veya tamamını kayda geçirmiyor ve bu gelirler üzerinden de ödemesi gerekenden daha az vergi veya hiç vergi ödemiyor olmalarıdır. Kayıt dışı faaliyetlerin vergi oranlarının yüksek olduğu sektörlerde yoğunlaştığı gözlemlenmektedir. 

Kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin olumsuz etkileri; kamu gelirlerini azaltma, adaletsiz vergi sistemi oluşturma, haksız rekabete yol açma, hatalı istatistikler verme, kaynakları verimsiz alanlara yöneltme enflasyonun artmasına sebebiyet verme ve ahlaki değerler üzerinde yozlaşmaya sebep olmasıdır.

Kayıt Dışılığın azaltılması için: Belge düzeninin yerleşmesi amacıyla alıcı ve satıcının devlete karşı sorumluluklarını artırıcı ve vergi bilincini geliştiren bir sistem getirilmelidir “